İklim değişiklikleri ve küresel ısınma bir zamanlar yalnızca Kuzey kutup bölgesine sınırı bulunan ülkelerin bu alanda faaliyet göstermelerine olanak sağlarken, günümüzde eriyen buzullar bir çok devletin bu bölge ile ilgilenmesine yol açmıştır. Arktik Bölgeye ve Kuzey Kutbuna sınırı olan devletler; Amerika, Rusya, Kanada, Finlandiya, İsveç, Norveç, Danimarka, İzlanda’dır. Kutup buz örtüsü 1979 yılına göre %40 daha küçülmüş durumdadır. Bu sebepten dolayı Bering Boğazı’ndan Avrupa’ya yapılan deniz ticareti %118 artmıştır.
Kuzey Kutbunu çevreleyen, Kuzey Kutbu ve arktik bölgede 90 milyar varil petrol olduğu saptanmıştır. Yine aynı bölgede 1 trilyon değerinde bakır ve nikel bulunmaktadır. Keşfedilmemiş gaz rezervinin %30’u kadar olduğu hesaplanmaktadır.(1)Rusya, ABD, Kanada, Çin bu alanda şimdiden rekabete girmiştir.
Rusya’nın 2020’ye kadar olan Arktik Bölge stratejisi Dmitri Medvedev tarafından 2008 yılında açıklanmıştır. Rusya, Amerika Birleşik Devletleri’nin NATO’ya yeni ülkeler katarak kendisine yaklaştığının farkındadır. Aynı zamanda NATO’nun, Amerika tarafından küresel amaçları için kullanılan bir örgüt haline geldiğinin de farkındadır. Rusya, ABD ile ilişkilerini eşitlik ve Rusya çıkarlarına göre sürdürmeyi amaçlamakta ve asıl amacının ilk beş ekonomi içine girmek olduğunu ve kendi kutup bölgesi ile Uzak Doğu bölgeleri arasındaki ekonomik farklılıkları gidermek amacının bulunduğu, 2009’da yayımladığı resmi belgede belirtmektedir.(2)
Rusya arktik bölgesi hava desteği için Kuzey ve Pasifik filosunda çok büyük bir hava gücünü kutuplara yöneltmiş durumdadır. Bu bölgede 100 kadar Tu-22 ağır bombardıman, Tu-142 ve İl-38 deniz gözetleme filosu vardır. 6000 kişilik anti-gemi balistik füze grubu ve uzman hava savunma birliği bölgede yerini almıştır. Rusya öte yandan geçtiğimiz aylarda Bering Boğazı’na yakın bir alanda uzun menzilli olan İskender balistik füze sistemlerini de konuşlandırmıştır. Buradaki askeri birlikler kutup bölgesi şartları için iyi teçhiz edilmiş birliklerdir. Rus kutup filosu ise Kola Yarımadasında, Barents ile Beyaz Deniz kısmında bulunmaktadır ve bu filoya nükleer denizaltılar da dahildir. Rusya bölgeyi askerileştirmekten çok transit geçişe yardım ve NATO ile eşit bir duruma gelmek için asker bulundurduğunu iddia etmektedir.(3)
ABD, Kuzey Kutbu’ndaki çalışmalarını bilimsel araştırmalar, ulaşım ve enerji konularında Arktik Konsey ile yapmaktadır. Arktik Konsey, Kuzey Kutbu’na sınırı olan sekiz ülke tarafından kurulmuş, yüksek düzeyde devlet adamlarının da katıldığı bir konseydir. Amerika konseye; Dışişleri, İçişleri, Enerji, Ticaret ve askeri makamlarıyla katılmaktadır.(4) ABD bu bölgede askeri savunmasını güçlendirmiş ve Arktik bölgesinin güvenliğini Kanada’nın üstüne yıkmış gözükmektedir.
Amerika’nın Kuzey Kutbu’na en yakın iki hava üssü Grönland adasında bulunmaktadır. Thule Hava Üssünde Amerika’nın ağır bombardıman uçakları bulunmaktadır. Soğuk Savaş döneminde 10.000 kişilik bir birlik burada iken günümüzde bu yası 1.000 kişiye indirilmiştir. Üste Uzay Uyarı Filosu ve Balistik Füze Erken Uyarı sistemi bulunmakta ayrıca uzay gözetlemeleri bu alandan yapılmaktadır.(5) 5.Nesil avcı uçağı F-22 Raptorlar bu üstedir. Amerika bu bölgede yaptığı çeşitli tatbikatlarda uçak gemilerini de dahil etmektedir.(6)
Arktik bölgede Rusya’dan sonra en çok toprağa sahip ülke Kanada’dır. Kanada ordusunun harekat gücünü zayıflatan Afganistan operasyonlarından çekilerek 2013’te kara ordusunu yeniden Kutup Bölgesine yönlendirmektedir. Denizde ise gözetleme ve denetim buz kırma gemilerine sahip olan kıyı güvenliği bölümüne verilmiştir.(7)
Çin de Kuzey Kutbu’nda yeni açılan ticaret yollarından faydalanmak ve payını koparmak istemektedir. Çin 1925 yılında Spitsbergen Antlaşması’nı imzaladığını hatırlatarak, bu antlaşma hükümlerinin sağladığı yetkiyle Kuzey kutup bölgesindeki Svalbard Adalarında, üretim, iş ve bilimsel araştırma yapmak istemektedirler.(8) Japonya, Hindistan, Güney Kore Arktik Konsey’de sürekli gözetimci statüsü için Çin ile rekabet etmektedirler.(9)
Yakın bir zamanda çatışmalar, Ortadoğu ve Pasifik’ten Arktik Bölgesine sıçrayacak gibi gözükmektedir. Ülkelerin politikaları Güney ve Kuzey kutup bölgelerindeki ham madde ve ticaret yollarına doğru kaymaktadır.
(1)United States Coast Guard Arctic Strategy, Mayıs 2013; http://www.uscg.mil/seniorleadership/docs/cg_arctic_strategy.pdf
(2)Russia’s Arctic Strategy: Ambitions and Constraints. Katarzyna Zysk. Joint Force Quarterly, NDU Pres, 57/2010 http://www.ndu.edu/press/lib/images/jfq-57/zysk.pdf
(3)Colder War: The Militarization of the Arctic. Alexander Golts. Moscow Times. 15 Ekim 2013. No. 5234.
(4)Arctic Council, U.S. Department of State http://www.state.gov./e/oes/ocns/opa/arc/ac
(5)Peterson Air Force Base http://www.peterson.af.mil/units/821stairbase/
(6)Military Capabilities in the Arctic. Siemon T. Wezeman. SIPRI Background Paper, Mart 2012.s. 14-15.
(7)A.g.m., s.4-6.
(8)Andrew Higgins, A Rare Arctic Land Sale Stokes Worry in Norway, The New York Times 27.09.2014 http://www.nytimes.com/2014/09/28/world/europe/a-rare-arctic-land-sale-stirs-concerns-in-norway.html
(9)Canada’s Arctic Foreign Policy, http://www.international.gc.ca/arctic-arctique/arctic_policy-canada-politique_arctique.aspx?lang=eng