Büyük Kral Sejong ve Kore Alfabesi

Giriş: Bu kısa yazıda Kral Sejong ve Kore alfabesi hakkında bazı bilgilere yer verilmiştir. Kral Sejong, Kore tarihinin en önemli şahsiyetlerinden birisidir. 1418-1450 yılları arasında hüküm sürmüş, ilme olan tutkusu ve halkına olan sevgisi ile tanınmıştır. Bu özelliği onu halkını okuryazar hale getirmek amacıyla yeni ve kolay bir alfabe oluşturmaya itmiştir. Kore alfabesinin oluşumundan önce Koreliler dillerini yazıya dökmek için Çin karakterlerini kullanıyorlardı. Bu durum halkın büyük çoğunluğunun cahil kalmasına ve okuryazarlığın büyük oranda elit kesimin elinde bir ayrıcalığa dönüşmesine yol açmıştır. Sejong’un yeni alfabeyi ilan etmesiyle halk arasında okuryazarlık oranı artmaya başlamış, hatta bu durum ileriki bir zamanda Yeonsangun(1476-1506) adında bir kralın otoritesini tehdit etmeye başlamıştı.

Kral Sejong Hakkında

Kral Sejong 세종대왕, 1392-1897 yılları arasında varlık gösteren Joseon 조선 devletinin dördüncü hükümdarıydı. 1397 yılında Prens Jeongan 정안군 (ileride Kral Taejong 태종왕) ve Min Hanım 민씨’ın oğlu olarak dünyaya geldi. Adı Yi Do 이도 idi. Babası Jeongan (doğum adı Yi Bang-won 이방원), Joseon’un kurucusu Yi Seong-gye 이성계’nin beşinci oğlu olup devletin kuruluşuna en çok katkı sağlayan kişiydi. 1392’de Goryeo 고려’nun sadık bakanlarından olan ve yeni bir hanedanın tesis edilmesine karşı çıkan Jeong Mong-ju 정몽주’yu ortadan kaldırması babası ile arasını açsa da Joseon’un kurulmasını sağlamıştı.  Kore’de her ne kadar Jeongan’ın Joseon devletinin kuruluşunda büyük bir katkısı olsa da,  Yi Seong Gye,  Jeongan yerine onun üvey ve en küçük kardeşi Yi Bang-seok ‘u 이방석 veliaht ilan etmiştir. Bu durum karşısında Jeongan, 1398’de başlattığı kanlı isyan sonucunda üvey kardeşini ve onun yanında yer alan başbakan Jeong Do-jeon 정도전’u ortadan kaldırırken babası Yi Seong-gye’yi tahttan indirdi[1]. Yerine ise abisi Yi Bang-gwa 이방과’yı geçirdi. Bang-gwa iki yıl tahtta kaldıktan sonra yerini kardeşi Jeongan’a bıraktı. Jeongan, tahta geçişinin sekizinci yılında oğlu Yi Do’yu Prens Chungnyeong 충녕군 olarak atadı[2].

Kral Sejong'un Heykel

Kral Sejong, genç yaşlarından itibaren okumaya ve öğrenmeye hevesli biri olmuştu. Hatta okumaya olan bu tutkusu onun göz sağlığını olumsuz etkilemişti. Joseon kayıtlarına göre Sejong öğrenmeyi seven, tembellikten uzak ve kitapları elinden düşürmeyen biriydi. Aylarca hasta olduğu bir dönemde kitap okumayı sürdürünce babası Kral Taejong bu duruma üzülerek tüm kitapların alınıp saklanmasını emretmişti. Sejong arada kalan bir kitabı her gün okuyarak ezberlemişti[3]. Sejong’un göz rahatsızlığı devamlı ilerlemiş ve hükümdarlığı döneminde kendi ifadesi ile rahatsızlığı günden güne şiddetli hale geldiği için genel işlerle oğlunun ilgilenmesini istemişti[4].

Sejong, 1418’de babasının tahttan çekilmesi ile Joseon hükümdarı oldu. Devleti 1450 yılına kadar yönetti. Saltanatı sırasında yeni bir alfabe oluşturması onu Kore tarihinin en ön plana çıkan hükümdarlarından biri haline getirdi.

Kore Alfabesi

Kore alfabesi günümüzde Hangeul 한글 adıyla anılmaktadır. Baek Nak-cheon’un aktardığına göre Hangeul’daki Han kelimesi tek/bir, büyük ve doğru manasına gelmektedir. Dolayısıyla Hangeul büyük yazı, doğru yazı ve tek yazı gibi anlamlar taşımaktadır[5]. Hangeul adının ilk kimin tarafından ortaya atıldığının belirsiz olduğunu söyleyen Baek Nak-cheon, araştırmacıların Ju Si-gyeong (1876-1914) adlı bir dilbilimcinin ya da Choe Nam-seon (1890-1957) adlı bir tarihçinin bu adı ilk kez kullanmış olabileceği tezi üzerinde durduklarını ifade etmektedir[6].

Kore alfabesi, 1446 yılında Hunminjeongeum 훈민정음 adıyla ilan edildi. Bu kelime “halkı eğitmek için doğru sesler” manasına gelmektedir. Jo Hong-yun daha çarpıcı bir şekilde ismi “halkı uyandırmak/aydınlatmak için doğru sesler” diye ifade etmektedir[7]. Buradaki en önemli ve dikkat çekici nokta, alfabenin halkın yararı gözetilerek meydana getirilmiş ve ilan edilmiş olmasıdır. Bu, Joseon kayıtlarında yer alan Sejong’un sözleri ile de ispat edilmektedir. Sejong, Çin dilinin Kore dili ile uyuşmadığını ifade ederek halkının bu sebepten cahil kaldığını, kendisinin buna üzülerek yeni yirmi sekiz harfi yarattığını ve herkesin bunu kolayca öğrenip kullanabileceğini söylemiştir[8].

Kore Alfabesinin Açıklandığı Hunminjeongeum Adlı Kitap

Yeni alfabe, Çin kültürüne derinden bağlı olan ve okuryazarlık ayrıcalığını elinde tutan bir kısım soylu tarafından hoş karşılanmadı. Hatta yönetici sınıf içinde yeni alfabe ile “anlamsız yazılar” ve “çok kolay olduğu için tuvalette otururken bile öğrenilebilecek harfler” şeklinde dalga geçenler olmuştu[9]. Ancak bu durum alfabenin halk arasında ve edebi alanda yayılmasına bir engel teşkil etmemiş, Joseon döneminde Hangeul ile birçok eser kaleme alınmıştır. 1447’de yazılan Ejderha Uçar ve Göğe Hükmeder 용비어천가 adlı eser, 17. Yüzyılda Jang Gye-hyang adlı soylu bir kadın tarafından yazılmış bir yemek kitabı olan Eumsikdimibang 음식디미방 ve Kraliçe Hyegyong (1735-1816)’un anılarını içiren Hanjungrok 한중록 adlı kitap bu eserlere güzel bir örnektir. Ayrıca kadınların edebi faaliyetlere ne ölçüde dahil olduğunu kavramak adına önemlidir.

Kore alfabesinin halk arasında okuma yazma oranını artırdığı açık bir şekilde görülmektedir. Bu nedenle yeni alfabe, 1494-1506 yılları arasında hüküm süren Yeonsangun 연산군 için büyük bir sorun teşkil etmiştir. Yeonsangun, Joseon tarihinde bir tiran olarak anılmaktadır. Onun davranışlarını eleştiren ve yeni alfabe ile yazılmış yazılar Yeonsangun’u öfkelendirmiş, bu nedenle alfabe 1504 yılında yasaklanmıştır. Joseon kayıtlarına göre Yeonsangun’un emri şöyledir:

“Bundan böyle alfabe öğretilmeyecek ve öğrenilmeyecek, hali hazırda biliyor olanların alfabeyi kullanması yasaklanacak, alfabeyi bilen herkes açığa çıkarılacak.” [10]

Bu durum, Kore alfabesinin halk arasındaki etkinliğini ve siyaseti şekillendirme potansiyelini ortaya koyan önemli bir meseledir. Yeonsangun’un yasağına rağmen Kore alfabesi yaşamaya devam etmiş ve günümüze kadar ulaşmıştır.  Bugün Koreliler her 9 Ekim’i Hangeul Günü 한글날 olarak kutlamakta ve Kral Sejong’a minnettarlıklarını ifade etmektedirler.

Dipnotlar

[1] 태조실록 14권, 태조 7년 8월 26일 1398년 Taejo Yıllıkları 14. Cilt, Taejo 7. Yıl, 8. Ay, 26. Gün (1398).

[2] 태종실록 15권, 태종 8년 2월 11일 1408년 Taejong Yıllıkları 15. Cilt, Taejong 8. Yıl, 2. Ay 11. Gün (1408).

[3] 세종실록 127권, 세종 32년 2월 17일 1450년 Sejong Yıllıkları Cilt 127, Sejong 32. Yıl, 2. Ay, 17. Gün (1450).

[4] 세종실록 96권, 세종 24년 5월 3일 1442년 Sejong Yıllıkları Cilt 96, Sejong 24. Yıl, 5. Ay, 3. Gün (1442).

[5] 백낙천, 주시경의 삶과 학문의 세계. 한국사상과 문화, 69, 2013, 100-101쪽 Baek Nak-cheon, Ju Si-gyeong’un Hayatı ve İlim Dünyası, Hanguksasanggwa Munhwa, 69, 2013, s. 100-101.

[6] Baek Nak,cheon, a.g.m, s. 100.

[7] 조홍윤 (Jo Hong-yun) 한국고전문학사 (Klasik Kore Edebiyatı Tarihi), Likya Kitap, Mart 2020, İstanbul, s. 96.

[8] 세종실록 113권, 세종 28년 9월 29일 1446년 Sejong Yıllıkları 113. Cilt, Sejong 28. Yıl, 9. Ay, 29. Gün (1446).

[9] Jo Hong-yun, a.g.e, s. 97.

[10] 연산군일기 54권, 연산 10년 7월 20일 1504년 Yeonsangun Günlüğü 54. Cilt, Yeonsan 10. Yıl, 7. Ay, 20. Gün (1504).

Kaynaklar

Birinci El Kaynaklar

조선왕조실록 Joseon Hanedanı Yıllıkları (https://sillok.history.go.kr/main/main.do)

-        세종실록 Sejong Yıllıkları

-        태조실록 Taejo Yıllıkları

-        태종실록 Taejong Yıllıkları

-        연산군일기 Yeonsangun Günlüğü

Makaleler

백낙천, 주시경의 삶과 학문의 세계. 한국사상과 문화, 69, 2013, 87-107 Baek Nak-cheon, Ju Si-gyeong’un Hayatı ve İlim Dünyası, Hanguksasanggwa Munhwa, 69, 2013, 87-107.

Kitaplar

조홍윤 (Jo Hong-yun) 한국고전문학사 (Klasik Kore Edebiyatı Tarihi), Likya Kitap, Mart 2020, İstanbul, s. 96.